De Jongens van Bol

Steek van de Week - Nummer 9

Henk en Denise

“Gebruikt u nog steeds roomboter ???” De man die het mijn moeder vroeg hield zich als diaken van de vrijgemaakt-gereformeerde kerk bezig met armenzorg. Het was 1953 en het zou nog tot 1965 duren voor de Algemene Bijstandswet van kracht werd.

“Nee,” zei mijn moeder, “ik gebruik nu margarine.” Ze gaf het goede antwoord maar zei er niet bij dat ze de zondagse paling, toentertijd ‘het vlees van de armen’, in roomboter bleef stoven, omdat dat de beste manier is. Verzwijgen dat ze op die manier toch roomboter bleef gebruiken, veel duurder dan de margarine waar Unilever vet van werd, was haar manier om zich te verzetten tegen de bemoeizucht van de kerk, die bepaalde wat gepast was voor armen, in ruil voor hulp. Voor wat hoort wat.

“Zie je wel”, zou Henk Kamp zeggen, “er wordt veel meer gefraudeerd dan u denkt.” Hij was minister van Sociale Zaken voor de partij die uitkeringsfraude ter waarde van 150 miljoen euro te vuur en te zwaard bestrijdt en die belastingfraude ter waarde van 51 miljard euro goed praat. Vandaar ook dat het er bij hem niet in wilde dat 95 procent van de uitkeringstrekkers zich netjes aan de regels houdt. Zo de waard is, vertrouwt hij zijn gasten.

Dat het heel anders kan bewijst Denise Harleman met haar idee, inmiddels in uitvoering, om 100 mensen 50 euro te laten betalen en daarvan vijf mensen die niet rond kunnen komen 1000 euro te geven, zonder eisen te stellen aan de besteding. De ontvangers van de donatie mogen het geld uitgeven zoals ze willen. Er is geen diaken, ambtenaar of minister die over hun schouders mee kijkt of ze een bioscoopje pikken, de vioollerares van een van de kinderen afbetalen, of een pakje roomboter kopen om er paling in te stoven.

Steek van de Week - Nummer 8

Lulverhalen over AI

Artificiële Intelligentie, AI, bestaat dat eigenlijk wel ???

Alleen al de woordkeus doet me twijfelen. We hebben het immers over een intelligentie die kunstmatig is, net echt, een imitatie, iets wat er op lijkt, zoals een robot op een mens lijkt. Zo kan een AI-programma als Chat GPT wel taalkundige patronen aanleren, maar heeft het geen enkel benul van de betekenis van de woorden die het produceert. Daarom is het geen schrijver, maar een schrijfhulp.

Hoewel ‘kunstmatig’ dus ‘net echt’ betekent geloven we er vaak echt in dat AI op het punt staat de macht over te nemen en zien we niet in dat het een puur marketingverhaal is van mensen en bedrijven die absurd veel geld verdienen aan onze goedgelovigheid.

Het grenst aan oplichterij.

Toch gaat het verhaal dat er een macht buiten onszelf is die boven ons staat, er van oudsher in als koek. Veel geloven en weinig geven doet de gek in vreugde leven.

Dit staat in schril contrast met het alomtegenwoordige idee dat we de regisseur zijn van ons eigen leven en helemaal zelf bepalen wie we willen worden. Misschien maakt dat contrast wel duidelijk dat onze vrijheid niet ongelimiteerd is, maar bepaald wordt door de mogelijkheden en beperkingen die je meekrijgt.

Hoe het ook zij, we zijn blijkbaar veel lichtgeloviger en vatbaarder voor invloeden buiten onszelf dan we graag denken, dus ook voor de lulverhalen van mensen en bedrijven over AI, die ons de met succes bang proberen te maken voor de machtsovername door een product van menselijk denken, dit keer geen robots of buitenaardse wezens zoals in science fiction-verhalen, maar algoritmes. Kritiekloos bijna slaafs nemen we het over.

En daar zit het probleem.

Het gevaar is niet dat AI gaat denken als een mens, maar dat mensen gaan denken alsof hun hersenen AI-programma’s zijn.

Steek van de Week - Nummer 7

Familieopstellingen

Als we het leven niet meer aan kunnen of kopje onder dreigen te gaan zoeken we hulp. Vroeger deden we dat bij een geestelijke en nu bij een therapeut of coach. Het is maar de vraag of dat een verbetering is, maar dat neemt de behoefte aan hulp niet weg.

Wellicht is dat ook de reden waarom het aantal coaches in Nederland is gegroeid tot ruim 100.000, tweeëneenhalf keer zo veel als in 2013. In die wereld zijn ‘familieopstellingen’ en ‘systemisch werken’ favoriet, in navolging van ex-priester Bert Hellinger. Volgens Hylke Bonnema, oprichter van de Academie voor Opstellingen, is het aantal deelnemers aan opstellingen en opleidingstrajecten verdrievoudigd sinds 2017.

Maar heeft het ook blijvend effect ??? Wie op zoek gaat vindt online een keur aan opgetogen verhalen over wat behandelaars en cliënten meemaken tijdens de sessies, maar weinig over wat er daarna gebeurt. Wat er in de sessies gebeurt zou te danken zijn aan ‘het wetende veld’, dat ontstaat als meer mensen zich in een ruimte bevinden. Je moet erin geloven, want voor het bestaan van ‘het wetende veld’ bestaat geen wetenschappelijke verklaring. Het is een wonder in onze ogen, wij zien het maar doorgronden het niet, zoals de Bijbel al zegt.

Is dat nou zo erg ??? Nee, maar wel wat Hellinger met zijn ideeën doet. Zo zegt hij tegen de groep waarvan ook een kankerpatiënt en haar dochter lid zijn, dat de dochter haar zal “navolgen in de dood.” Maar geen nood. “Wanneer er geen geheim van wordt gemaakt dat de moeder wil sterven, dan kan de dochter leven.” Ook met slachtoffers van incest maakt hij korte metten. Om hun ouders te kunnen blijven eren zoals het hoort moeten ze maar zeggen dat zij hebben ingestemd met de incest. Alsof de therapeut zijn cliënt die dreigt te verzuipen kopje onder duwt.