De Jongens van Bol

Hielenlikkers

Steek van deze Week - Nummer 56

Hielenlikkers

Dictators, despoten, en allen die graag de baas spelen moeten het hebben van meelopers. Want zonder hun gehoorzaamheid kan geen baas, geen leider bestaan. De essentie van de meeloper is dat hij het de baas naar de zin wil maken, het liefst nog voor deze daar expliciet om vraagt, zoals een hond die op zijn rug gaat liggen als hij zijn baasje ruikt. Voor dit gedrag heeft de historicus Timothy Snyder de term ‘anticipatory obedience’bedacht, gehoorzaamheid bij voorbaat.

Een nieuw woord voor een oud idee. In de wereld van de bedrijfskunde noemen ze het ‘pro-actief’ werken. Dat betekent dat je niet wacht op orders van je baas maar voordien al zelf bedenkt wat hij zou willen. We hebben het dan niet over de blinde gehoorzaamheid van de Pruisische kadaverdiscipline maar over de kruiperigheid van meelopers en jaknikkers als de Amerikaanse technologie miljardairs die in de rij staan om het de baas naar de zin te maken, hielenlikkers tot in hun haarvaten. De VS als ‘the land of the free’? Ja, als je daarmee het land bedoelt waarin de vrijheid om jezelf te onderwerpen het hoogste goed is.

Gehoorzaamheid, dat is wat de baas wil, maar een echte meeloper gaat verder dan dat. Het is zijn ideaal om te denken en te werken als zijn baas. Voor de nationaalsocialisten sprak dat van zelf, een eeuw geleden. ‘Dem Führer entgegen arbeiten’ heette dat.  

De Hufter 3 van 3

Steek van deze Week - Nummer 55

Hufter 3 van 3

We kletsen er wat af in de media, traditionele en nieuwe, over elk denkbaar onderwerp. Nieuwe media noem ik niet langer sociaal, omdat ze polarisering en ‘verhuftering’ in de hand werken onder het motto ‘ieder voor zich en Musk voor ons allen’. Daar komt bij dat je, als je de discussies over een willekeurig onderwerp volgt, al snel de indruk krijgt dat alle discussianten allemaal hetzelfde AI-taalprogramma hebben ingeslikt.

Daarom laat ik me niet verleiden tot een betoog over de gevaren van fascisme, communisme en nationalisme vroeger en nu. Niet dat die er niet zijn, maar er is altijd wel een reden waarom een bepaalde term of kwalificatie niet helemaal de lading dekt. En het is voor wie kwaad wil een koud kunstje om dat zo uit te vergroten dat de kern van de discussie uit het zicht verdwijnt. Goed voor het volume van de kakofonie, maar slecht voor wie harmonie wil vinden.

Neem bijvoorbeeld het wel en wee van de Hongaarse winnaar van de Nobelprijs voor de literatuur in 2002, Imre Kertesz. Als 14-jarige schooljongen werd hij opgepakt door Hongaarse agenten en overleefde hij ternauwernood Auschwitz. Die belevenissen vormen de kern van zijn werk. Hij overleed in 2016 en kreeg in 2020 een trap na van Wilders’ geestverwant Viktor Orban die hem afvoerde van de leeslijst voor Hongaarse scholieren en verving door een schrijver die beter in zijn straatje paste.

Het zou Kertesz niet hebben verbaasd. In 2016 zei hij in een interview met Vrij Nederland: “Hongarije was in de jaren dertig een prefascistische maatschappij……….” en het internaat waar hij als 5-jarige naar toe werd gestuurd zei hij te hebben ervaren als “een voorportaal van Auschwitz”.

Zo’n verhaaltje over de Hongaren Kertesz en Orban is toch duidelijker dan een betoog van 5000 woorden over de kenmerken van fascisme?